Funkcja ministrantów mitry i pastorału jest sprawowana wtedy gdy w liturgii uczestniczy biskup. Nazywa się ich także ministrantami pontyfikaliów lub insygniów (insygniarzami). Ich zadaniem jest noszenie insygniów władzy biskupiej podczas gdy biskup chwilowo ich nie używa.

Przygotowanie dalsze

Duchowe

Liturgia jest źródłem i szczytem życia chrześcijańskiego. Posługa liturgiczna nie ogranicza się tylko do czynności spełnionej w liturgii, lecz jest także diakonią we wspólnocie. Wskazane jest zaangażowanie osób pełniących funkcję ministranta mitry i pastorału w inne dzieło apostolskie w rodzinie, parafii.

Teologiczne

Ministranci mitry i pastorału powinni znać pochodzenie i symbolikę insygniów biskupich oraz sposób ich używania podczas obrzędów.

Wspólnotowe

Przygotowanie do pełnienia każdej funkcji liturgicznej powinno dokonywać się we wspólnocie, np. podczas spotkań formacyjnych poświęconych rozważaniu tematu liturgii, tzw. kręgów liturgicznych.

Przygotowanie bliższe

Próby przed liturgią

Podczas prób przed liturgią należy zwrócić uwagę na:

• właściwy wybór osób mających pełnić te funkcje – obaj powinni być tego samego wzrostu; przy bardziej uroczystej (dłuższej) liturgii warto zadbać o wyznaczenie zmienników, ponieważ posługujący stoją przez całą liturgię,
• sposób trzymania insygniów: przez welon założony na ramionach, mitrę stroną z taśmami do siebie, pastorał z zakrzywieniem od siebie, łokcie powinny swobodnie przylegać do tułowia, a dłonie być ustawione symetrycznie tj. przez obu na jednakowej wysokości,
• ustalenie miejsca, które mają zająć posługujący w zakrystii przed liturgią oraz w prezbiterium – w pobliżu miejsca wykonywania posługi,
• określenie, do kogo oraz kiedy i w jaki sposób należy podchodzić w celu podania/odebrania mitry i pastorału (droga do przejścia powinna być jak najkrótsza),
• ustalenie miejsca ministrantów mitry i pastorału w procesji wejścia i w czasie wyjścia do zakrystii (za biskupem, na końcu procesji),
• strój posługujących – może być dwojaki, jednak jest wskazane, by przynajmniej pełniący funkcje parami mieli strój tego samego rodzaju: alba (gdy jej krój tego wymaga, to także humerał i pasek) bądź komża (w zależności od panującego zwyczaju także sutanka, kołnierz, rewerenda).

Uzgodnienia z innymi uczestnikami celebracji

• z ceremoniarzem (kapelanem, diakonem) należy ustalić, w jakich momentach celebracji będzie potrzebna ich posługa;
• z ceremoniarzem uzgadniają, w jaki sposób przyjmą Komunię św. (najczęściej stosuje się takie rozwiązanie, że przez odpowiednią chwilę jeden z nich trzyma mitrę i pastorał, a następnie czyni to drugi).

Przygotowanie bezpośrednie

Tuż przed celebracją należy pamiętać o tym, że:

• posługujący przychodzą do zakrystii przynajmniej 30 minut przed liturgią, aby upewnić się, czy od czasu próby nie zaszły jakieś zmiany np. odnośnie do momentów, w których insygnia będą używane (biskup zawsze może nieco zmodyfikować podane w dalszej części zasady),
• w przypadku, gdy koncelebruje kilku biskupów – posługują do mitry i pastorału tylko jednego biskupa: głównego celebransa,
• ubrani w strój liturgiczny oraz dodatkowo welony naramienne, które są używane tylko do trzymania insygniów biskupich, powinni ustawić się w wyznaczonym miejscu w zakrystii, by w odpowiednim momencie podać mitrę i pastorał przed rozpoczęciem liturgii,
• ministranci mitry i pastorału nigdy nie podają insygniów bezpośrednio księdzu biskupowi, a jego kapelanowi, diakonowi lub ceremoniarzowi (któremu z nich konkretnie – należy ustalić podczas próby),
• istotnym elementem przygotowania jest wspólna modlitwa zespołu służby liturgicznej i chwila skupienia w ciszy.

Podstawowe zasady dotyczące sposobu wykonania funkcji

Jeśli biskup przewodniczy liturgii

• w zakrystii biskup otrzymuje mitrę (arcybiskup przedtem jeszcze paliusz),
• po nasypaniu kadzidła i uczynieniu znaku krzyża bp otrzymuje pastorał,
• po dojściu do ołtarza, a przed oddaniem czci ołtarzowi (oraz przed ucałowaniem ołtarza) oddaje pastorał i mitrę,
• po przyjęciu postawy siedzącej po kolekcie bp otrzymuje mitrę,
• po zasypaniu kadzidła i błogosławieństwie mającego czytać Ewangelię diakona (jeśli go nie ma – prezbitera) bp wstaje i oddaje mitrę,
• po uczynieniu potrójnego znaku krzyża przed Ewangelią bp otrzymuje pastorał,
• homilię bp głosi mając mitrę i pastorał,
• po zakończeniu homilii, jeśli nie następuje inny obrzęd opisany w Pontyfikale albo Rytuale Rzymskim, bp oddaje mitrę i pastorał,
• po zakończeniu modlitwy wiernych bp siada zakładając mitrę; jeśli odbiera dary w innym miejscu niż katedra, to udaje się tam także w mitrze,
• po dojściu do ołtarza bp zdejmuje mitrę,
• po modlitwie nad darami diakon (lub kapelan lub ceremoniarz) bierze piuskę i oddaje ją ministrantowi,
• po Komunii, gdy bp wróci do miejsca przewodniczenia – otrzymuje piuskę,
• przed końcowym błogosławieństwem bp otrzymuje mitrę i pozdrawia lud słowami: Pan z wami (po odpowiedzi: I z duchem twoim diakon może zwrócić się do wiernych słowami: Pochylcie głowy na błogosławieństwo (lub podobnymi); następnie bp zwraca się do wiernych używając formuły z Mszału, Pontyfikału lub Rytuału Rzymskiego; po odpowiedzi ludu Amen, a przed słowami Niech was błogosławi Bóg Wszechmogący… bp otrzymuje pastorał,
• w zakrystii po oddaniu czci krzyżowi i po pozdrowieniu bpa należy odebrać mitrę i pastorał.

Jeśli biskup jest obecny na liturgii, ale nie sprawuje Eucharystii

• w zakrystii biskup otrzymuje mitrę i pastorał,
• po dojściu do ołtarza a przed pokłonem albo przyklęknięciem, bp oddaje mitrę i pastorał,
• podczas liturgii słowa obowiązują przepisy jak wyżej,
• po modlitwie powszechnej bp siada i otrzymuje mitrę, jeśli przyjmuje dary – robi to w mitrze albo bez niej,
• jeśli odbywa się okadzenie to bp jest okadzany po głównym celebransie (wstaje do okadzenia po zdjęciu mitry),
• przed błogosławieństwem końcowym bp otrzymuje mitrę i pastorał.