Funkcja ceremoniarza służy temu, by czynności sakralne były należycie zorganizowane i wykonywane przez posługujących w sposób godny, pobożnie, w należytym porządku i z możliwie największym pożytkiem duchowym dla wiernych. Do jego zadań należy także dbałość o piękno celebracji. Jest on więc potrzebny zarówno w czasie przygotowania liturgii, jak i w czasie jej trwania. Sprawuje swoją funkcję w ścisłym porozumieniu z celebransem i we współpracy z innymi posługującymi.

Przygotowanie dalsze

Duchowe

Liturgia jest źródłem i szczytem życia chrześcijańskiego. Posługa liturgiczna nie ogranicza się tylko do czynności spełnionej w liturgii, lecz jest także diakonią we wspólnocie. Wskazane jest zaangażowanie osób pełniących funkcje liturgiczne w inne dzieło apostolskie w rodzinie, parafii. Ceremoniarz powinien rozwijać w sobie cnotę pobożności, a także doskonalić inne cechy potrzebne w wykonywaniu tej funkcji np. komunikatywność, cierpliwość.

Teologiczne

Ceremoniarz powinien znać biegle historię i istotę liturgii, Pismo Święte i teksty liturgiczne, a także zasady i przepisy kierujące przebiegiem czynności liturgicznych. Oprócz tego powinien być zaznajomiony z teologią pastoralną, aby tak potrafił pokierować akcją liturgiczną, by wierni uczestniczyli w niej w sposób możliwie najbardziej owocny. W przygotowaniu liturgii powinien kierować się duchem prawa liturgicznego i tradycją Kościoła lokalnego. Wiedza ta może być zdobyta podczas formacji w grupach apostolskich i w czasie studiów teologicznych.

Wspólnotowe

Przygotowanie do pełnienia każdej funkcji liturgicznej powinno dokonywać się we wspólnocie, np. podczas spotkań formacyjnych poświęconych rozważaniu tematu liturgii, tzw. kręgów liturgicznych oraz specjalnych kursów czy nawet całych programów formacyjnych.

Przygotowanie bliższe

Ceremoniarz powinien bardzo dobrze znać (na pamięć!) przebieg i plan liturgii. W przypadku rozbudowanych celebracji warto, by opracował plan liturgii na piśmie i przekazał go wszystkim zainteresowanym: głównemu celebransowi, przewodnikowi chóru/organiście, zakrystianowi oraz swoim pomocnikom (główny ceremoniarz nie powinien w czasie liturgii zaglądać do tego planu!).

Próby przed liturgią

Ceremoniarz powinien każdorazowo dopilnować, by przed liturgią odbyła się próba (albo kilka prób), dla wszystkich albo tylko niektórych członków zespołu służby liturgicznej, w czasie której:

• jest ćwiczony sposób wykonywania poszczególnych funkcji, np. sposób niesienia świec, krzyża, okadzenie ołtarza; sposób formowania i przebieg procesji (wejścia, na Ewangelię, z darami, komunijnej, eucharystycznej) oraz wyjścia do zakrystii; w razie konieczności pokazywane są wzorcowe postawy i gesty liturgiczne,
• są ustalone miejsca, jakie mają zająć posługujący w prezbiterium i poza nim (mogą zostać odpowiednio oznaczone),
• mają miejsce ćwiczenia artykulacji i dykcji dla pełniących służbę słowa: lektor, komentator, psałterzysta, schola/chór (może je prowadzić sam ceremoniarz albo jego pomocnik, kierownik chóru czy organista),
• dokonuje się uzgodnień między poszczególnymi uczestnikami celebracji (np. ministranci ołtarza i służba darów) – jak to wskazano pozostałych „Krótkich Pomocach Liturgicznych”,
• podawane są zasady doboru stroju przez posługujących, w szczególności:
  • ceremoniarz (główny) ubiera albę (gdy jej krój tego wymaga, to także humerał i pasek); jeśli ceremoniarzem jest diakon, to może on założyć dalmatykę,
  • w prezbiterium: może być dwojaki, tzn. alba lub komża (w zależności od panującego zwyczaju także sutanka, kołnierz, rewerenda); najlepiej, by cały zespół, a przynajmniej pełniący funkcje parami, mieli strój tego samego rodzaju,
  • poza prezbiterium, w tym pomocnik ceremoniarza: godny i odświętny, w żadnym wypadku zbyt swobodny, roboczy lub plażowy.

Podczas prób można posłużyć się schematami ilustrującymi przebieg procesji, zajmowanie miejsc w prezbiterium (patrz: dalsza część opracowania), a gdy warunki na to pozwalają, to także prezentacjami multimedialnymi czy zdjęciami obrazującymi konkretne miejsca sakralne. Należy pamiętać, że próba powinna uwzględniać nie tylko aspekty techniczne (próba asysty), ale także formację duchową (krąg liturgiczny).

Uzgodnienia z innymi uczestnikami celebracji

• ceremoniarz powinien znać wszystkie uzgodnienia oraz wszystkie elementy celebracji – w tym zakresie ściśle współpracuje z celebransem, proboszczem i zakrystianem;
• musi znać miejsce, w którym liturgia będzie sprawowana, wiedzieć jak działają mikrofony, nagłośnieni, skąd wziąć sprzęty, bieliznę liturgiczną, klucze itd. – w tym celu współpracuje z zakrystianem; jeśli układ prezbiterium, np. z powodu wystroju, nie sprzyja przeprowadzeniu celebracji – powinien to zmienić w porozumieniu z pełniącymi posługę ładu (np. kwiaty wokół ołtarza uniemożliwiają lub znacznie utrudniają jego obejście podczas okadzenia);
• osobom słabiej przygotowanym (poza szczególnymi sytuacjami, np. gdy w czasie bierzmowania wszystkie funkcje mają pełnić kandydaci) nie należy zlecać skomplikowanych posług, trzeba natomiast poświęcić im na próbie więcej czasu; jeśli członkowie zespołu służby liturgicznej pochodzą z różnych ośrodków, należy uzgodnić sposób wypełniania posług – najlepiej, by funkcje pełnione parami (ministranci ołtarza, światła, kadzidła oraz mitry i pastorału) pełniły osoby z jednego ośrodka;
• gdy przygotowywane są obrzędy, które są sprawowane rzadko, np. raz w roku (Triduum Paschalne) albo tylko raz w czasie istnienia parafii (konsekracja świątyni, poświęcenie dzwonów itd.) trzeba dobrze przećwiczyć przebieg tych obrzędów, najlepiej z uwzględnieniem kilku wariantów (np. dobra lub zła pogoda w czasie Wigilii Paschalnej), a najlepiej wybrać współpracowników – pomocników ceremoniarza, którzy mogą odpowiadać za służbę liturgiczną w prezbiterium, np. prowadzić procesję wejścia (ceremoniarz główny i jego pomocnik zajmują miejsca po przeciwnej stronie prezbiterium) i poza prezbiterium np. za służbę ładu, komentatorów liturgicznych, osoby pełniące posługę darów, podających intencje modlitwy wiernych.

Jeśli jest to możliwe, powinny się odbyć dwie lub więcej prób. Ćwiczenia techniczne mogą się odbyć w podgrupach – pod kierunkiem pomocników ceremoniarza.

W pewnych okolicznościach, w których trudno o próbę (np. pielgrzymka), rozwiązaniem może być wybór doświadczonych posługujących lub większa „interwencja” w przebieg liturgii (np. doprowadzenie czytających do miejsca wykonywania ich funkcji przez ceremoniarza).

Przygotowanie bezpośrednie

Tuż przed celebracją należy pamiętać o tym, że:

• ceremoniarz przychodzi do zakrystii co najmniej 15 minut (w dni powszednie) lub 30 minut (w święta i uroczystości) przed liturgią, aby dokonać ostatnich uzgodnień,
• powinien sprawdzić, czy przybyli wszyscy posługujący i czy wszystko jest przygotowane (zakres sprawdzenia powinien wynikać z dojrzałości i zgrania zespołu posługujących – im słabiej przygotowani, tym dokładniej sprawdzać),
• w razie potrzeby można raz jeszcze przećwiczyć wszystkie lub wybrane elementy celebracji (np. procesja na Ewangelię z diakonem, którego nie było na próbie),
• jeśli sytuacja tego wymaga, dobrze jest z góry przygotować alternatywne rozwiązania w każdym przypadku, który dopuszcza różne warianty, jakich nie da się jednoznacznie określić przed liturgią (np. wybór ME, liczba koncelebransów).

Posługa w czasie liturgii

• w procesji wejścia i na zakończenie ceremoniarz idzie w pobliżu głównego celebransa (nie zajmując jednak miejsca przewidzianego dla diakona); w innych momentach liturgii miejsce wyznacza rodzaj obrzędu i potrzeba interwencji,
• gdy w prezbiterium jest dwóch ceremoniarzy jeden powinien być po stronie słowa, drugi – darów (jeśli warunki w miejscu celebracji tego wymagają, zazwyczaj do jego obowiązków należy także podawanie mikrofonu)
• można podawać krótkie, ciche instrukcje, zasadniczo po polsku (po łacinie tylko jeśli ma pewność, że są zrozumiałe), np. ruszamy, szybciej, wolniej, siadamy, idziemy przed ołtarz itd.
• w razie problemów: nie wolno wpadać w panikę, wykonywać jakiś gestów wyrażających rozpacz, zdenerwowanie, nie wolno śmiać się; ceremoniarz powinien zachowywać „kamienną twarz”, ma dawać wzór modlitewnej postawy w każdej sytuacji,
• interwencje w liturgii powinny mieć miejsce wtedy, gdy ingerencja w przebieg liturgii nie spowoduje większego zamieszania niż jej brak; należy także dobrze wybrać czas i miejsce interwencji.