Komentarz liturgiczny jest częścią katechezy liturgicznej podawaną w formie krótkich wskazówek, wyjaśnień, pouczeń przez współuczestniczącego w liturgii komentatora. Powinien być stosowany tylko wówczas, gdy jest niezbędny, np. gdy wierni pochodzą ze wspólnot stosujących różne rozwiązania podczas liturgii. W posłudze komentatora można wyróżnić dwa etapy: przygotowanie komentarzy (albo ich wybór) i wygłoszenie na liturgii. Funkcja liturgiczna komentatora polega na odczytaniu komentarza liturgicznego.

Przygotowanie dalsze

Duchowe

Liturgia jest źródłem i szczytem życia chrześcijańskiego. Posługa liturgiczna nie ogranicza się tylko do czynności spełnionej w liturgii, lecz jest także diakonią we wspólnocie. Wskazane jest zaangażowanie osób pełniących funkcję komentatora w inne dzieło apostolskie w rodzinie, parafii np. redagowanie gazety parafialnej, katecheza.

Teologiczne

Przygotowanie i wygłoszenie komentarza jest jedną z bardziej skomplikowanych posług. Wymaga posiadania wiedzy teologicznej, która może być zdobyta podczas formacji w grupach apostolskich lub w czasie studiów teologicznych.

Wspólnotowe

Komentarz liturgiczny nie powinien być przygotowywany przez jedną osobę – wskazane jest skompletowanie zespołu, opracowanie planu inicjacji liturgicznej w parafii czy wspólnocie (np. grupie rekolekcyjnej). Plan taki może zaproponować np. ks. proboszcz. Uwzględniać należy nowe dokumenty liturgiczne oraz potrzeby zgromadzenia np. najczęściej powtarzające się błędy.

Przygotowanie komentarza na niedzielną Mszę Świętą może odbywać się w czasie spotkań formacyjnych poświęconych rozważaniu tematu liturgii, tzw. kręgów liturgicznych.

Podstawowe zasady przygotowania

Komentarze należy pisać (wybierać) w ścisłej łączności z celebransem, z uwzględnieniem tematu homilii i planu duszpasterskiego prowadzenia inicjacji liturgicznej w zgromadzeniu (parafii).

Zasady odnoszące się do wybranych komentarzy:

• przed rozpoczęciem – stosowany przy bardziej rozbudowanych celebracjach (może ukazać znaczenie procesji wejścia i znaków jej towarzyszących) lub wtedy, gdy przed liturgią należy podać wiernym wskazówki dotyczące uczestnictwa w Eucharystii (np. porządkowe, dotyczące przygotowania komunikantów etc.);
• po pozdrowieniu – prowadzi wiernych do zawiązania wspólnoty eucharystycznej, wprowadza myśl dnia;
• do liturgii słowa – zalecany, gdy czytania są trudniejsze i wymagają wytłumaczenia, ma pomóc zgromadzeniu w słuchaniu słowa Bożego; może dotyczyć całej liturgii słowa (wtedy powinien wygłoszony po kolekcie) albo poszczególnych czytań; jeśli dotyczy tylko Ewangelii, to winien być wygłoszony przed śpiewem przed Ewangelią;
• przed procesją z darami – wprowadza w obrzęd przygotowania darów albo do liturgii eucharystycznej, wyjaśnia znaczenie innych darów niż chleb i wino;
• przed prefacją – podaje powody do wyrażenia wdzięczności Bogu; w dalszej części modlitwy eucharystycznej nie wolno stosować komentarzy;
• wprowadzenie do Modlitwy Pańskiej – uwzględnia tajemnicę dnia lub wprowadza do obrzędów Komunii;
• przed znakiem pokoju – wzywa do przekazania sobie znaku miłości i jedności (a nie przebaczenia);
• przed końcowym błogosławieństwem – może mieć charakter słowa życia, nawiązywać do myśli dnia i homilii;
• przed innymi obrzędami wymagającymi wprowadzenia/tłumaczenia np. przed Obrzędem Światła podczas Wigilii Paschalnej.

Cechy komentarzy liturgicznych

• przejrzyste, jasne – niewymagające dodatkowego tłumaczenia,
• zwięzłe (krótkie) – komentarz nie może stać się homilią,
• nieliczne – podczas liturgii nie powinno być zbyt wielu komentarzy,
• umiarkowane – należy unikać żaru argumentacji, manifestacji przeżyć i przemyśleń komentatora,
• starannie przygotowane, z zasady na piśmie, z uwzględnieniem specyfiki zgromadzenia (okresu roku liturgicznego, wieku i sytuacji życiowej wiernych); tylko kapłan może wygłosić komentarz bez czytania go z kartki,
• wcześniej sprawdzone przez celebransa – by uniknąć błędów teologicznych i rozwlekłości,
• wygłoszone spokojnym głosem i w odpowiednim czasie – muszą być zharmonizowane z czynnością liturgiczną, nie mogą opóźniać ani przerywać świętej czynności.

Przygotowanie bliższe

Próby przed liturgią

Podczas prób przed liturgią należy zwrócić uwagę na:

• artykulację i dykcję osób mających pełnić funkcję komentatora (nie mogą jej pełnić osoby nieumiejące czytać wyraźnie); ćwiczenia dykcji, to nieodzowny element przygotowania do pełnienia posługi słowa,
• określenie, ile osób ma pełnić tę posługę – posługujących może być tylu, ile jest komentarzy liturgicznych,
• uzgodnienie treści i kolejności komentarzy oraz przeczytanie ich na głos, aby wychwycić pułapki językowe,
• wskazanie miejsc, które mają zająć posługujący (w pobliżu miejsca wykonywania posługi),
• określenie, kiedy i w jaki sposób należy podejść do mikrofonu i odejść na miejsce – droga do przejścia powinna być jak najkrótsza,
• strój posługujących – winien być godny i odświętny, w żadnym wypadku zbyt swobodny, roboczy lub plażowy.

Uzgodnienia z innymi uczestnikami celebracji

• główny celebrans lub osoba przez niego wyznaczona (np. animator, ceremoniarz) ustala treść i sprawdza przygotowane komentarze;
• z głównym celebransem lub ceremoniarzem należy uzgodnić czy w przebiegu obrzędów nie zaszły zmiany mające wpływ na przygotowane komentarze (np. czytania, śpiewy, rodzaj darów niesionych w procesji);
• lektorzy powinni wiedzieć, czy są komentarze do liturgii słowa;
• z organistą, scholą należy ustalić jakie śpiewy będą wykonywane (gdy do nich są komentarze), powinni też wiedzieć, w których momentach liturgii są komentarze, aby nie nałożyły się na nie śpiewy;
• ze scholą należy uzgodnić sposób korzystania z mikrofonu (jeśli komentarz jest czytany ze wspólnego mikrofonu);
• komentatorzy między sobą powinni uzgodnić, kto co czyta i w jakiej kolejności.

Przygotowanie bezpośrednie

Tuż przed celebracją należy pamiętać o tym, że:

• posługujący przychodzą do zakrystii co najmniej 15 minut (w dni powszednie) lub 30 minut (w święta i uroczystości) przed liturgią, aby dokonać ostatnich uzgodnień,
• estetyczną kartkę z komentarzami, najlepiej wydrukowanymi i w razie potrzeby z dokładniejszym określeniem czasu wygłoszenia, należy włożyć do estetycznej, sztywnej okładki i położyć ją w pobliżu miejsca spełniania posługi; warto przygotować także spis momentów liturgii, w których będą komentarze (a w przypadku bardziej rozbudowanej celebracji: plan liturgii) dla GC, ceremoniarza i organisty/kantora/scholi,
• przed liturgią należy sprawdzić działanie mikrofonu (głośność, długość kabli, sposób włączania i wyłączania oraz zmiany ustawienia) i zająć przygotowane miejsca w kolejności wykonywanych komentarzy;
• istotnym elementem przygotowania jest modlitwa i chwila skupienia w ciszy.

Zasada odczytywania komentarzy

Powinny one zostać wygłoszone, gdy zapadnie cisza, tzn. kiedy wszyscy usiądą (np. przed liturgią słowa, przed procesją z darami) albo gdy stoją (np. po pozdrowieniu); nie powinny nakładać się na modlitwy celebransa, czytania czy śpiewy; jeśli zdarzy się pomyłka i np. przed komentarzem rozpocznie się śpiew, to komentarz należy opuścić.