Funkcja psałterzysty istnieje w Kościele od pierwszych wieków chrześcijaństwa. „Kto dobrze śpiewa dwa razy się modli” – te słowa są szczególnie aktualne w przypadku psalmu, który stanowi słowo natchnione i echo poetyckie czytania biblijnego. Przez piękno melodii łatwiej pamięta się przesłanie Bożego słowa. Psalm powinien być w miarę możliwości śpiewany w całości, można także śpiewać tylko refren, w ostateczności dopuszczalna jest recytacja psalmu. Wersety psalmu może też wykonywać lektor.

Przygotowanie dalsze

Duchowe

Liturgia jest źródłem i szczytem życia chrześcijańskiego. Posługa liturgiczna nie ogranicza się tylko do czynności spełnionej w liturgii, lecz jest także diakonią we wspólnocie. Wskazane jest zaangażowanie osób pełniących funkcję psałterzysty w inne dzieło apostolskie w rodzinie, parafii.

Teologiczne

Psałterzysta powinien czytać i znać Pismo Święte. Głoszenie słowa Bożego wymaga jego rozumienia, posiadania wiedzy teologicznej, która może być zdobyta podczas formacji w grupach apostolskich lub w czasie studiów teologicznych. Znajomość podstaw teologii biblijnej pomoże ze zrozumieniem przekazywać tajemnice Słowa Bożego, a znajomość liturgiki pomoże lepiej spełniać posługę w kontekście całej Eucharystii.

Wspólnotowe

Przygotowanie do pełnienia każdej funkcji liturgicznej powinno dokonywać się we wspólnocie, np. podczas spotkań formacyjnych poświęconych rozważaniu tematu liturgii, tzw. kręgów liturgicznych.

Przygotowanie bliższe

Próby przed liturgią

Podczas prób przed liturgią należy zwrócić uwagę na:

• umiejętności wokalne osoby mającej pełnić funkcję psałterzysty (nie mogą jej pełnić osoby nieumiejące pięknie i wyraźnie śpiewać),
• wskazanie tego, jaki psalm ma być wykonany (wybór zależy od czytania, opcje podawane są w kalendarzu liturgicznym); jeśli uzgodnienie tego z kapłanem będzie możliwe dopiero tuż przed liturgią – należy przygotować się do wszystkich (np. w soboty mogą być zastosowane czytania z dnia, z przypadającego aktualnie wspomnienia świętego albo ze wspomnienia NMP w sobotę); w lekcjonarzu zamieszczone są także „Uproszczone teksty do śpiewania psalmu responsoryjnego” zawierające refreny i psalmy na różne okresy roku kościelnego, które wolno stosować zamiast tekstów ściśle odpowiadających czytaniom, gdy psalm się śpiewa (ma to na celu ułatwienie wykonania refrenu przez wiernych); zamiast psalmu wyznaczonego w lekcjonarzu można śpiewać także responsorium gradualne z Graduału Rzymskiego albo psalm responsoryjny lub allelujatyczny z Graduału zwykłego,
• psalm śpiewa się w całości (wszystkie zwrotki) albo śpiewa się tylko refren; nie wolno zastępować psalmu tekstami niebiblijnymi czy innymi niż te, które są podane w lekcjonarzu,
• możliwe jest wykonanie psalmu w sposób ciągły, tj. bez refrenu (tylko po wcześniejszym uzgodnieniu i wyjaśnieniu wiernym!),
• dobór właściwej melodii oraz ćwiczenie śpiewu (patrz dalej: zasady przygotowania do śpiewu psalmu);
• jeśli psalm ma być czytany nie wolno zaniedbać przeczytania go na głos,
• wskazanie miejsca (funkcję psałterzysty mogą także pełnić osoby zajmujące miejsca poza prezbiterium – ich strój winien być godny i odświętny, w żadnym wypadku zbyt swobodny, roboczy lub plażowy), które ma zająć psałterzysta (w pobliżu miejsca wykonywania posługi),
• określenie, kiedy i w jaki sposób należy podejść do ambony i odejść na miejsce (droga do przejścia powinna być jak najkrótsza),
• strój posługujących – dla członka zespołu służby liturgicznej może być to alba (gdy jej krój tego wymaga, to także humerał i pasek) bądź komża (w zależności od panującego zwyczaju także sutanka, kołnierz, rewerenda).

Uzgodnienia z innymi uczestnikami celebracji

• główny celebrans lub osoba przez niego wyznaczona (np. ceremoniarz) decyduje o tym, jaka lekcja i jaki psalm mają być wykonane – o ile przepisy liturgiczne dają taki wybór;
• organista i schola powinni wiedzieć, jaki psalm został wybrany i jaka jest melodia, by przygotować akompaniament i włączyć się w śpiew refrenu;
• z lektorem powinien przećwiczyć sposób podchodzenia do ambony i odchodzenia – jeśli ceremoniarz zadecydował, że mają robić to razem;
• jeśli jest kilka psalmów, np. w Wigilię Paschalną, psałterzyści powinni uzgodnić między sobą, kto co śpiewa; dobrze też zróżnicować melodie;
• psałterzysta powinien upewnić się, czy po czytaniu a przed psalmem ma być zachowana krótka chwila milczenia – należy o to zapytać głównego celebransa lub ceremoniarza;
• należy uzgodnić z ceremoniarzem, czy po śpiewie psalmu lekcjonarz ma być schowany pod pulpit (może to mieć miejsce, gdy jest jedno czytanie i procesja na Ewangelię – na ambonie winno być zrobione miejsce na Ewangeliarz).

Przygotowanie bezpośrednie

Tuż przed celebracją należy pamiętać o tym, że:

• posługujący przychodzi do zakrystii co najmniej 15 minut (w dni powszednie) lub 30 minut (w święta i uroczystości) przed liturgią, aby dokonać ostatnich uzgodnień i czy nie zmieniły się inne wcześniejsze ustalenia, ew. zapytać w sprawie wyboru psalmu,
• na ambonie należy przygotować lekcjonarz z zaznaczonym tekstem,
• przed liturgią należy również sprawdzić działanie mikrofonu (głośność, długość kabli, sposób włączania i wyłączania oraz zmiany ustawienia),
• istotnym elementem przygotowania jest wspólna modlitwa zespołu służby liturgicznej i chwila skupienia w ciszy.

Podstawowe zasady przygotowania

• podstawą owocnego przekazu jest rozumienie tekstu biblijnego – na przygotowanie i rozważenie psalmu trzeba poświęcić czas;
• śpiew psalmu należy przećwiczyć – jego, nawet głośne, czytanie nie jest przygotowaniem wystarczającym (nie pozwala wyćwiczyć artykulacji, właściwego podkładania tekstu do melodii, ani oddechu);
• oddech musi być spokojny i głęboki, pozwalający nie tylko na swobodne prowadzenie melodii, ale także (przede wszystkim!) na wyraźne wypowiadanie słów psalmu;
• ćwiczenia dykcji to nieodzowny element przygotowania do pełnienia posługi słowa, również śpiewanego;
• wybór melodii uzależniony jest od okresu liturgicznego oraz rodzaju celebracji (np. uroczystość, pogrzeb), ale należy pamiętać, że ważny jest przede wszystkim tekst psalmu – melodia nie może przesłaniać słów, sprawiać, że nie będą zrozumiałe (np. ze względu na to, że akcent muzyczny będzie w innym miejscu niż gramatyczny);
• wskazane jest nie tylko różnicowanie melodii psalmu, ale także uczenie nowych melodii – wierni powinni umieć powtórzyć przynajmniej melodię refrenu; w nowym „Lekcjonarzu mszalnym” wszystkie refreny psalmów responsoryjnych mają 11 zgłosek;
• melodie powinny pochodzić ze śpiewników liturgicznych (np. „Śpiewnik kościelny” ks. Jana Siedleckiego, wyd. XLI; „Exsultate Deo”).

Powyższe zasady dotyczą technicznego i teoretycznego przygotowania do pełnienia funkcji psałterzysty.

Stosowanie ich wymaga nie tylko formacji, ale także ciągłego doskonalenia warsztatu muzycznego. Może się to dokonywać w czasie kursów diecezjalnych (kurs psałterzysty, studium organistowskie), warsztatów liturgiczno-muzycznych czy rekolekcji (np. KAMuzO Ruchu Światło-Życie).

Zasady odczytywania lekcji

• zasadniczo psalm wykonuje się z ambony,
• podczas wykonywania psalmu ręce należy położyć na ambonie, ewentualnie ręce mogą być złożone,
• ważne jest nawiązywanie kontaktu wzrokowego ze słuchającymi (przynajmniej po pierwszym zaśpiewaniu refrenu i po każdej zwrotce).